„Da se pitam, ja bih posjekao šume i za ukras postavio traktorske gume.“ Ovaj ironični stih Ramba Amadeusa, parodija za brigu o šumama, zadnjih godina kod nas čini se manje otkačen nego onovremeno, u vrijeme lansiranja „hita“.
Estetska funkcija šuma je naravno neupitna, kao i njihov ekološki („fabrike kiseonika“, sprečavanje erozije tla…) i ekonomski značaj (ogrev, drvna i hemijska industrija…). Međutim, osvrnuo bih se na jednu zanemarenu ulogu šuma, koja je bitna, kako za derventsku opštinu tako i za okruženje, zahvaćeno ranijih godina poplavama i bujicama. Dakle, kakve veze imaju šume sa izlijevanjem vodotoka?
U šumama se, istina, izlučuje nešto veća količina padavina nego na obližnjim livadama i poljima, ali, kako kaže narod, „u šumi čovjek dvaput pokisne“ (ali pomalo). S druge strane, dio padavina se zadržava na krunama drveća i ispari. Takođe, u šumi je infiltracija tla veća nego na livadi i u polju. Tome doprinose korenje drveća, stelja (sloj opalog lišća) i bunjina (sloj od istrulog lišća), koji skoro onemogućuju površinsko oticanje padavina, pa one poniru u tlo. Dakle, padavine u ogoljelim riječnim slivovima izazivaju brzo oticanje, bujice i poplavne talase, dok je takvih pojava u slivovima sa šumom znatno manje. Suprotno tome, u periodu nižih vodostaja (ljeti) podzemna voda ispod šuma je obilnija i „hrani“ rijeke i potoke vodom, što predstavlja savršen korektiv vodostanja.
U Derventi je zadnjih pet godina dosta urađeno na zaštiti od poplava. Izgrađeni su nasipi, produbljeno korito Ukrine i obodni kanali, i još će se – kažu u lokalnoj vlasti – raditi. Međutim, „poplava“ šumokradica po šumama derventske opštine i okruženja je negativna pojava, kojoj se ipak može stati u kraj efikasnijim djelovanjem nadležnih institucija.
Može se razmisliti o pokretanju „gorana“ u školama, što ne mora biti anahrona ideja, pod uslovom da nije zasnovana na entuzijazmu pojedinaca, već da ima sistemsku podršku. Ako smo, htjeli to priznati ili ne, društvo pretežno siromašnih građana, učenicima „goranima“ bi zarađeni džeparac bio dragocjen, uz razvijanje pravilnog odnosa prema vrijednostima rada i zarađenog novca. Da citiramo Linkolna: „Više vrijedi zarađenih deset centi, nego nađeni dolar“. I da završimo plemenitim, univerzalno poučnim stihom Jove Jovanovića Zmaja, koji se odlično uklapa u savremeni kontekst ekološkog imperativa obilježenog sintagmom – održivi razvoj (Sustainable Development). Dakle, reče Zmaj: „Gdje god nađeš zgodno mjesto tu drvo posadi, a drvo je blagorodno pa će da nagradi“.
Željko Asentić
