Predizborne kampanje političkih subjekata u BiH zvanično su počele 12. septembra, nezvanično – mnogo ranije. Premda je u pitanju izborna godina, ni elementarne nepogode i vanredno stanje nisu mimoišli politizaciju, bilo da se radi o ciljevima jačanja sopstvenog integriteta, ili pak diskreditaciji i pozivanju na odgovornost političkih suparnika.
Pored zakupljivanja prostora u medijima, mnoštva bilborda, plakata, tribina i konferencija za štampu, kampanja je vođena i na društvenim mrežama poput facebook-a i twitter-a, te na različitim internet portalima, političkim oglašavanjem, saopštenjima za javnost itd.
SNSD – Za pobjedu Srpske!
„Republika Srpska u izbornom periodu mora da bude mirna da bi izbori bili fer i pošteni” (PressRS), rekao je predsjednik SNSD-a Milorad Dodik na početku predizborne kampanje. Sudeći po oglašavanju na društvenim mrežama na zvaničnim profilima Saveza nezavisnih socijaldemokrata, ova rečenica je donekle prihvaćena kao fundamentalna za usmjeravanje toka kampanje u izbornom štabu partije, dijela zaduženog za informisanje javnosti na internetu. S obzirom na sadržaj poruka koje su se našle na fejsbuku i tviteru, dvije su uočljive karakteristike (online) kampanje SNSD-a:
1) Sam slogan koji ova politička partija koristi bez sumnje sa sobom nosi poruku da je za RS jedino ”pravo rješenje” pobjeda SNSD-a, jer to predstavlja ”pobjedu Srpske”. Dakle, nesumnjivo je poistovjećivanje partije sa Republikom Srpskom, kao i ”sudbinsko” vezivanje rezultata izbora sa budućnošću ovog entiteta. Prema kampanji SNSD-a, sudeći po oglašavanju na društvenim mrežama i internet portalima, svaka alternativa je ne samo irelevantna, već i pogubna po ”opstanak” RS. Ključna teza ovdje je postojanje prijetnje u vidu nestanka Republike Srpske, a način da se ovaj entitet ”sačuva” je glas za SNSD.
2) Fraza ”mirna Republika Srpska” nosi unutar sebe kontekst harmoničnog kontinuiteta za koji se ova partija nastoji izboriti, sa, doduše, nešto manje mirnom kampanjom. Uzevši u obzir procenat apstinenata (statistički podaci CIK-a pokazuju da procenat apstinencije u RS iznosi nešto više od 40% biračkog tijela) i broj članova političkih partija – fraze status quo-a su sa pozicije SNSD-a opravdane i poželjne, premda se radi o članstvom najmasovnijoj partiji u RS.)
Pored aspekta blagog zadiranja u iraconalno (blagog jer se projekcija straha zbog nemogućnosti funkcionisanja RS bez vlasti SNSD suptilnije napomene redovno), online kampanja nije zanemarivala ni, pokazalo se, dosta politički efektniju šator politiku, koja doprinosi većem i konkretnijem uticaju na birače. Doduše, slika šatora na društvenim mrežama gdje je većinom prisutan mlađi dio populacije (a uglavnom mladi su apstinenti) može imati kontraefekat. Ambivalentnost šatorske slike na društvenim mrežama je sljedeća: s jedne strane, javlja se veći efekat bliskosti i jedinstva, osjećaj unutarpartijske sloge, jednakosti i neformalnijeg oblika druženja članova, aktivista, simpatizera stranke. Odnosno, povećava se stepen partijske identifikacije, lideri i kandidati se na taj način poistovjećuju sa ”običnim čovjekom” što rezultira pozitivnim fidbekom od strane glasača. S druge strane, moguć je i animozitet onih koji nisu skloni šatorskoj politici, pa se eventualno ostavlja prostor za revolt u vidu glasanja protiv.
Ono što predstavlja jednu dodatnu dimenziju predizbornoj kampanji je involviranje Vladimira Putina u istu. Naime, na facebook i twitter profilima SNSD-a napomenuli su da je predsjednik Ruske Federacije podržao kandidaturu Milorada Dodika za predsjednika RS, pa je kampanja tim činom i internacionalizovana.
Premda je posjeta predsjednika i premijerke RS predsjedniku RF bila dosljedno medijski ispraćena, plasiranje i oslanjanje na ovaj susret za cilj ima i dodatno podizanje političkog imidža predsjednika, a samim tim i partije.
Osnovni ton komuniciranja s javnošću kod SNSD-a je stabilnost, koja je proizvod politike ove partije i njenih koalicionih partnera, iz čega proističu kontinuitet i nužnost napretka Republike Srpske. Više puta je naglašeno što na društvenim mrežama što na portalima da ne postoji alternativa koaliciji koju predvodi Savez Nezavisnih Socijaldemokrata, a kao dokaze za to navode pozitivne rezultate koje su iza sebe ostavili u posljednjih osam godina. Prosječno dnevno oglašavanje na tviteru SNSD-a iznosilo je 13 tvitova, i nešto više od 20 objava na facebook-u, uglavnom se radi o identičnim informacijama i komuniciranju, s tim da je fb stranica bolje prihvaćenija kod javnosti, činjenicom da je facebook u mnogom popularnija društvena mreža na ovim prostorima, dok je twitter još uvijek mjesto za one ”upućenije”, koji pokazuju nešto više interesovanja i nastoje da se aktivnije informišu o željenim stvarima.
DNS – Riječ je riječ! Dokazano!
Demokratski narodni savez nema zvaničan twitter niti fb nalog. Međutim, ono što je nezvanično krovna fb stranica je DNS Opštinski odobor Prijedor, premda je ova partija ponajviše lokalno-regionalnog karaktera. Uglavnom su se aktivnosti komuniciranja sa javnosti DNS-a ogledala u saopštenjima za javnost nakon održanih tribina partije. Akcenat je stavljen na dosadašnjem uspjehu politike koju DNS vodi, te pozivanju na principijelnost i dosljednost ove partije. Stoga i slogan ”riječ je riječ”, koji ova partija koristi u kampanji – kao izraz dosljednosti i odgovornosti prema svojim biračima u politici koju vode. Ton komuniciranja sa javnošću naglasio je solidan koalicioni potencijal DNS-a, stabilnost i odgovornost partijske politike.
SP – Ruka ruci! Mi smo socijalisti!
Slogan Socijalističke partije konstruisan je sa nešto manje političkog konteksta. Eventualna asocijacija na kampanju SP-a bila bi – aludiranje na dogovor, partnerstvo, dakle usklađeno (partnersko) vođenje politike. Ova partije aktivna je na facebook-u i na twitteru. Za razliku od DNS-a koji nije imao direktan pristup u komunikaciji sa svojim simpatizerima, članovima i aktivistima, SP je na društvenim mrežama imao dosta konkretniji pristup, npr.
Ono što je definitivno karakteristično za samu Socijalističku partiju, pored slogana, je i obraćanje svojim glasačima rječju ”drugovi”, nekoliko puta prilikom oglašavanja na društvenim mrežama. U komuniciranju sa glasačima koje je planski i ciljski osmišljeno (trebalo bi da bude) nema mjesta za slučajnosti, tako da se ovaj anahronizam iz prošlog sistema, pretpostavimo, koristio sa određenim ciljem. Imajući u vidu starosnu dob korisnika društvenih mreža, ovakav način obraćanja javnosti ne bi trebao da pretjerano pozitivno utiče na eventualno šire biračko tijelo.
Na Twitteru su dnevno navođene aktivnosti partije, izjave partijskih funkcionera, dok je na facebooku nešto konkretnije komunicirano sa ciljnom javnošću. Ono što bi za ovu partiju moglo da se računa kao sporno, u predizbornoj kampanji, je izjave da će se ”boriti za razvoj i socijalnu pravdu” i slično, premda su bili na vlasti u prethodnom periodu, možemo konstatovati da ovakva retorika više priliči partijama iz opozicionog bloka. Potenciranje na ”borbi” kao u najmanju ruku dinamičnom kontekstu, zvuči pomalo neozbiljno kada je u pitanju partija koja nastoji da održi status quo u političkoj areni.
SDS – Promjene odmah! Da živimo normalno!
Srpska Demokratska Stranka na početku kampanje najavila je tri oblasti na kojima se bazira njihov izborni angažman, a to su: porodica, poljoprivreda i otvaranje novih radnih mjesta. Što se tiče aktivnosti na društvenim mrežama, SDS je aktivna na facebook-u, dok na twitter-u ne postoji zvaničan profil ove partije. Za razliku od koalicije Savez za promjene, čiji je predvodnik Srpska demokratska stranka, politički slogan SDS-a bio je nešto konkretniji od samog imena koalicije i potenciranja na kratkom sloganu ”promjene!”. Naziv ”savez za promjene” govori tek toliko da je namjera partija i organizacija okupljenih oko koalicije promjena u političkoj areni Republike Srpske. S obzirom na to da su politički lideri Saveza ljudi koji su na političkoj sceni duže od 20 godina, evidentno je da se pod ”promjenama” prevashodno misli na promjenu, odnosno smjenu vlasti. SDS je to markirala nešto konkretnije, pa u svom sloganu navode potrebu za promjenama, koje će implicirati normalan život i budućnost za sve (građane). Najprostije rečeno, samim sloganom aludira se na težak i neprosperitetan život građana u Republici Srpskoj, a markirani ”krivac” je pozicija. Ovo su karakteristike poruka političkog slogana Srpske demokratske stranke i Saveza za promjene koje su subliminirane, i ”upakovane”. Na društvenim mrežama su se konkretno navodili ”krivci” koje treba kazniti na izborima, bilo da se radi o kolektivnoj krivici partije, ili nekog od pojedinaca iz pozicionih krugova. Pored svojih članova, pristalica i simpatizera, na ovaj način SDS nastojao je da privuče dio biračkog tijela koji apstinira, a koji je mogao biti sklon glasanju protiv neke opcije, u vidu glasanja za njihove oponente.
Na zvaničnoj facebook stranici Srpske demokratske stranke nema postavljenih ”šatorskih” slika sa mitinga i druženja, ali su postojane tendencije ka sudbinskom vezivanju i ove partije sa Republikom Srpskom, npr. ”SDS jedini može spasiti Republiku Srpsku”. Doduše, SDS na društvenim mrežama manje se direktno bavi ”markiranjem krivaca”, a više su skoncentrisani na izjave o borbi protiv partitokratije (npr. ”Republika Srpska neće biti partijska država”), zatim da su priroriteti partije interes običnog čovjeka, zapošljavanje (”Građani treba da žive od svog rada”).
Naglašava se to da je ”pobjeda SDS-a pobjeda običnog građanina”. SDS u ovakvim frazama se nešto konkretnije poistovjećuje sa građanima u RS, i poredeći online kampanje SDS-SNSD, SDS nastoji da na svojoj kamapnji i imidžu poentiraju ”odozdo”, upravo iz perspektive ”običnog građanina”, kako se na facebook stranici ove partije navodi. SNSD, što je logično, premda su na poziciji, nastoje da se pokažu neupitnim i stabilnim, mahom vodeći svoju kampanju ”odozgo prema dolje”. Političko komuniciranje SDS-a na društvenim mrežama nosi sa sobom određenu dozu ”ozbiljnosti”, te je utisak tona kojim se komunicira (osim kada je u pitanju diskreditacija oponenata) na poslu koji je potrebno uraditi da bi se ”vratilo dostojanstvo građanima”, osnažila privreda i proizvodnja, kultura, obrazovanje i slično.
Približavanjem izbora i inteziviranjem političkih kampanja, popularno diskreditovanje i ”prozivanje” je ponovo uzelo maha, pa s vremena na vrijeme na fb profilu SDS-a se pojave određeni članci i poruke, često praćeni i fotografijama, sa određenom dozom ”kreativnosti” u partijskom prepucavanju.
Na društvenim mrežama i u medijima kampanja SDS-a vođena je tako da se SDS predstavi kao partija koja se bavi pitanjima običnih građana, koja će svojim dolaskom na vlast pokrenuti goruća pitanja u RS, te da su to konkretno promjene kakve potencijalni glasači treba da prepoznaju. Na zvaničnom fb profilu Srpske demokratske stranke mogu se naći slike sa mitinga, zatim fotografije u stilu ”5 do 12” i ”simboličnog rušenja kula od karata” koja bi trebala da predstavljaju vladajuću koaliciju (ili predsjednika SNSD-a) i sve ono što po navodima SDS-a simbolizuje pozicija. Na društvenim mrežama ova partija zvanično ne promoviše takozvanu šator politku, pa se na njihovom profilu ne mogu pronaći slike gdje su kanidadati i lideri ove partije smješteni u šatorsko okruženje. To simboliše određenu ozbiljnost i profesionalnost partije pri političkom reklamiranju i marketingu – čime se širi ciljna javnost i pokazuje odgovornost u vođenju politike (odnosno političke kampanje).
NDP – Pokret za prekoret!
Narodni demokratski pokret komunicirao je na društvenim mrežama dinamično i impulsivno, u skladu sa sloganom, ali nešto neredovnije i manje ažurno. U Srbiji je 2012. formirana koalicija koju su predvodili LDP i SPO, a nosila je naziv Preokret, pa sam slogan NDP nije pretjerano originalan niti nov u političkim kampanjama na ovim prostorima. Doduše, termin ”preokret” bi možda preciznije opisao koncept političkog angažmana Saveza za promjene. Ako uzmemo u obzir kadar koji pretenduje na osvajanje vlasti, preokret je možda riječ koja najkonkretnije objašnjava političke ciljeve Saveza za promjene.
NDP je pored obavještenja o održanim tribinama i predizbornim aktivnostima svoju online kampanju vodio sa nešto radikalnijom kritikom pozicije, sa tendencijom diskreditacije pojedinih partijskih funkcionera, dijeljenjem određenih video sadržaja, te tekstova u kojima je pozicioni blok izložen negativnim kritikama. U tom kontekstu, Narodni demokratski pokret je dao određenu dinamiku svojoj (online) kampanji, te bi eventualno kod mlađe populacije koja je zainteresovana za politička dešavanja mogao imati određeni pozitivan feedback, upravo zbog buntovnog i ”revolucionarnog” načina komuniciranja na društvenim mrežama. Ne radi se o etičkim i pretjerano racionalnim metodama (kao što bi npr. mogle biti konkretne ideje izložene na društvenim mrežama), već o manje-više kontinuiranom ”napadu” i kritici partija pozicije (prije svega SNSD i Milorada Dodika), ali, s obzirom na učestalost i intenzitet kritikovanja – primjetan je nedostatak argumentacije, tako da se eventualna kritika svela na nizanje raznih audio/video sadržaja, objavljivanja sadržaja sa blogova, sa tek ponekom zapaljivom rečenicom zvaničnog profila Narodnog demokratskog pokreta na društvenim mrežama.
Političko komuniciranje na društvenim mrežama u periodu trajanja predizborne kampanje uglavnom se svelo na, manje-više ukalupljena saopštenja za javnost, što bi značilo potpuno jednosmjerni tok komunikacije: komunikator – recipijent. U teoriji komuniciranja prisutni su stavovi da kada se radi o jednosmjernom modelu komunikacije, s kojom se ima za cilj postići određeni ishod, bez ikakve povratne informacije i dublje interkacije, da se radi o modelu kontrole, odnosno manipulacije nad recipijentima. Pored uopštenih informacija za ciljne javnosti, pomenute su već i korištene propagandne metode, u vidu diskreditovanja političkih protivnika, te podizanja vlastitog imidža potenciranjem na ”značaj” i ”količinu” urađenog posla kada je u pitanju sopstvena partija. Alfred i Elizabet Li pisali su o tehnikama propagande, dvadesetih godina XX vijeka. Već pomenute metode prema ovim autorima nazivaju se nazivanje pogrdnim imenima, odnosno, s druge strane, bajno uopštavanje (kada je u pitanju sopstvena partija). Pored ovih dominantno korištenih propagandnih tehnika uočljiva je takođe kod većine partija tehnika gomilanja karata, koja bi podrazumijevala selektivan odabir informacija koje imaju za cilj da odvuku pažnju recipijentima, te da se na taj način stvori najbolja, odnosno najgora slika o osobi, ideji, ili u ovom slučaju, o partiji, članovima ili liderima.
Ne može a da se ne primjeti depersonalizovan odnos komunikacije političkih partija sa svojim ciljnim javnostima. Objave koje su se našle na njihovim zvaničnim profilima uglavnom su svedene na puke informacije o tribinama i mjestima u kojima se planiraju partijski skupovi i promocija. Pored bogatstva propagandnih objava, konstruktivniji i opipljiviji dio sadržaja, gdje se nešto konkretno eventualno moglo ponuditi biračima, te ih podstaknuti da iznesu sopstveno mišljenje o tome – je izostao. Samim tim, osiromašena je i trivijalizovana komunikacija sa ciljnom javnošću, i svedena otprilike na ključne poruke koje su građani mogli čuti sa većine tribina i skupova političkih partija. Izuzmemo li segment komunikacije sa ciljnom javnošću, možemo konstatovati da su većina političkih partija u Republici Srpskoj, neke u nešto većoj količini (SNSD,SDS), neke nešto slabije, nastojala da iskoristi prednosti koje im pružaju društvene mreže.
Ozbiljnost online kampanja mogla bi se ogledati u ažurnosti objava i informisanja u vezi s tokom kampanje, te uglavnom sa kreativnošću propagandnih tehnika, koje su na njima svojstven način prikazane na društvenim mrežama. Ozbiljniji pristup društvenim mrežama mogao bi s jedne strane političkim partijama doprinijeti kvalitetu političke kampanje, a samim tim i boljem rezultatu na izborima. S druge strane, tu je i mogućnost da građani sebe dožive kao učesnike političkog procesa u komunikaciji sa predstavnicima političkih opcija koje preferiraju, a ne samo kao pasivne primaoce poruka koje odašilju politički subjekti, što je dosadašnja praksa uglavnom pokazala.
Autor teksta Aleksandar Popadić je ujedno i novi bloger na Frontalu. Diplomirani politikolog, student master studija Komunikologije na Fakultetu političkih nauka Banja Luka.
Tekst preuzet sa portala Frontal.ba
