Između dva svjetska rata potrebe za vodom u gradskom naselju Derventa rasle su, jer je pred Drugi svjetski rat broj stanovnika povećan na 7.000 stanovnika, pa su kapaciteti vodovoda koji je izgrađen 1897. godine uglavnom bili nedovoljni.
Iz ovog perioda nema mnogo sačuvanih dokumenata, ali je iz postojećih vidljivo da nije bilo nikakvih značajnih proširenja i ulaganja, pa je ovo vrijeme obilježeno održavanjem postojećeg stanja.
Vodovod je dobio struju 1928. godine iz električne centrale fabrike dječijih kolica “Braha” iz Dervente koja je bila u vlasništvu porodice Pesah. Troškove struje koju je trošio vodovod fabrici je plaćala Gradska opština Derventa. Vremenom se ispostavilo da su troškovi rada vodovoda na električnu energiju nekoliko puta veći od troškova za rad na drvo.
U arhivu Republike Srpske u Banjoj Luci sačuvan je jedan izvještaj o stanju derventskog vodovoda iz 1933. godine. U njemu se navodi, između ostalog, da je kapacitet vodozahvata „Lupljanica“ oko 12 litara vode u sekundi. Zbog malog profila cijevi od Rabića do rezervoara „Mezerluci“ u grad je stizalo samo oko 5,5 litara vode u sekundi. Iako su bila potrebna minimalna ulaganja u zamjenu cijevi, čime bi gradsko naselje dobilo veće količine vode, tadašnja gradska opština nije imala dovoljno sredstava za takvu investiciju.
Detaljan izvještaj o stanju derventskog vodovoda sa mjerama unapređenja sastavio je potpredsjednik derventske opštine Milan Ćulibrk 1939. godine. U izvještaju je navedeno da su kapaciteti vodovoda bili nedovoljni da podmire derventske građane vodom.
Derventa je u to vrijeme imala 27 javnih uličnih česmi, od kojih su tri otvorene u 1937. godini. Tri česme bile su bez slavina, a veliki broj česmi puštao je vodu. Jedna ulična česma, u gornjem dijelu grada izbacivala je u jednoj minuti 10 litara vode, u jednom satu 600 litara, a u jednom danu 14.400 litara vode. Voda je zatvarana tokom cijele godine u noćnim časovima, a tokom ljeta i u periodu od 13 do 18 časova.
Takođe, zbog proširenja gradskog naselja, rezervoar se našao u naselju, te je bio izložen zagađivanju, prije svega od vode sa uličnih česmi.
Uzimanje vode na javnim česmama, u neograničenim količinama, bilo je slobodno i besplatno. Plaćala se samo voda koja je korišćena za pečenje rakije, gradnju kuće i slično, a cijena vode za 24-časovno korišćenje nije prelazila 20 dinara.
Postojalo je 147 privatnih kućnih instalacija, a domaćinstva su svoje potrebe pokrivala sa jednim ili više priključaka na gradski vodovod. Privatni potrošači koji su imali kućne instalacije, plaćali su vodu četiri do pet puta skuplje od stanovnika Sarajeva ili Banje Luke. Cjelokupni izdaci snabdijevanja grada vodom tako su pali na teret 147 građana čija su domaćinstva imala priključak na vodovod, dok su oni koji koriste javne česme, bez obzira na njihovo imućno stanje, bili oslobođeni svake takse.
Izgradnja bunara
Na inicijativu narodnog poslanika Lazara Crljića iz Dervente, 1936. godine predložena je gradnja bunara u selima Bosanski Dubočac, Srpski Kalenderovci, Detlak i Lužani. Bunar je izgrađen samo u Detlaku 1938. godine, kod kuće Starčevića, a bio je betoniran i dubok 30 metara.
Prvi dio feljtona pročitajte OVDJE.
Tekst i fotografije mr Damir Kljajić
