DERVENTA – U Derventi je započela rekonstrukcija i obnova starih mlinova – vodenica, na rijeci Ukrini, potvrdio je Grozdan Ružičić, direktor Turističke organizacije opštine Derventa, koja je prema Ministarstvu trgovine i turizma Republike Srpske kandidovala realizaciju projekta.
– Ovim projektom predviđeno je u prvoj fazi obnavljanje dva mlina, odnosno stare vodenice, od toga jedna je na rijeci Ukrini “stari Stevića mlin” a druga je na rijeci Ljupljanici “Dokića mlin”. Takođe u sklopu projekta predviđena je i sanacija puta do Petkovića mlina, koji se takođe nalazi na rijeci Ljupljanici. Vlasnici pomenutih vodenica intezivno počinju radove na utvrđivanju i revitalizaciji postojećih brana, renoviranju samih objekata, rekonstrukciji i obnovi mehanizama za pokretanje vodeničnih točkova, kao i izgradnji cjelokupne infrastrukture. Prva faza ovog projekta je djelimično odobrena, finansijski podržana) od Ministarstva trgovine i turizma. Trenutno se radi na obezbjeđenju građevinskog materijala koji će se postepeno, u skladu sa stepenom gradnje, isporučivati vlasnicima vodenica – rekao je Ružičić.
Danas su stare vodenice vrlo rijetka atrakcija, tako da će vremenom ovaj lokalitet postati značajna izletišta, odnosno mjesta za druženje kao i degustaciju starih gastro specijaliteta, a samim tim i prepoznatljivi turistički proizvod na području opštine Derventa.
Vodenica
Vodenica je građevina u kojoj se nalazi struktura sačinjena od vodeničkog točka, mlinskog kamena i nasipne kupe. Voda, obično rijeka ili manji potok mehanički pokreće vodenički točak, koji takođe sistemom vratila pokreće mlinski kamen. Mlinski kamen rotira na stacionarnom kamenu, a mlivo (obično žitarice), polagano ulaze u sredinu mlinskog kamena iz nasipne kupe.
U davna vremena vodenice su bile obične, neugledne krovinjare po potocima, pokrivene šindrom. S većim mogućnostima u novije vrijeme pokrivene su crijepom. Građene su od drvenog materijala, ponajviše grubo tesanim brvnima. Negdje se mogla vidjeti kombinacija: dio oslonjen na obalu je zidan,a drugi nadnesen nad vodu je obična brvnara. Negdje su kuća i mlin bili pod istim krovom. Kako je za vodenice bitan vodeni pogon, građene su na potocima i samim obalama rijeka. Na potocima su imali brane i ustave, zbog vodene akumulacije.Na većim tokovima ulogu brana imali su “jazovi”, kojima bi se željena količina vode odvajala i usmjeravala na mlinski pogon. Mlinovi na Ukrini imali bi veliko bočno kolo, koje je nerijetko bilo veliko kao i sama građevina mlina.
– Derventska opština imala je puno vodenica na zapadnom dijelu svoje teritorije, na rijeci Ukrini i Lupljanici, koje su uglavnom služile za mljevenje žita lokalnog stanovništva. Pored zaprege,vodenice su bile najveći i najznačajniji energetski potencijali. Na navedenim rijekama bilo je puno vodenica koje su imale svoje vlasnike, a bilo je i vodenica koje su imale zajedničke vlasnike tzv. “redovničke vodenice”. Svaka porodica koja je učestvovala u izgradnji je dobijala raspored, tj. termin za mljevenje – dodao je Ružičić.
Na ovom području ostali su samo tragovi nekadašnjih mlinova, od kojih se neke zvale “Živkovića mlin”, “Starac”, “Dragonjac”, “Popovac” (na rijeci Lupljanici), zatim “Mandića mlin”, “Rauković”, “Savković”, “Kovačević”, “Tošić”, “Bjelić”, “Čolić”, “Mitrić”, “Vidić”, “Ružičić” i dr. (na rijeci Ukrini).
Autor: Nenad Simić
