Drugi u nizu stručnih tekstova napisanih od strane diplomiranog psihologa Aleksandra Golubovića kroz projekat “Terapijski program rane intervencije” kojeg implementira Udruženje “Sunce” iz Dervente govori o “Razvojnim oblastima dječijeg razvoja”.
Ovaj projekat je finansiran od strane EU, a nastao je u okviru projekta “Bolja socijalna uključenost kroz osnaženu IRIS mrežu OCD” kojeg provode LIR CD i ASB.
U cilju informisanja javnosti o važnosti ranih interventnih tretmana objavljujemo drugi u nizu stručnih tekstova koji se tiču projektne teme napisanih od strane diplomiranog psihologa Aleksandar Golubović.
Razvojne oblasti dječjeg razvoja
Rano djetinjstvo predstavlja jednu od najvažnijih faza kroz koju prolazi svaka individua. Obuhvata period od rođenja pa do osme godine i tokom istog dešavaju se mnoge psihofizičke promjene. Sam razvoj isprepleten je različitim faktorima: biološkim tj. onim koji se dobijaju prenosom genetskog materijala i sredinskim faktorima koji su vezani za okolinu u kojoj dijete boravi i odrasta. Prve tri godine života predstavljaju „kritični period“, tj. period najveće osjetljivosti za razvoj našeg mozga. Tokom prve tri godine dijete biva najviše zavisno od odraslih s obzirom da mu je tad potrebna i najveća pomoć. Tokom ovih godina od najveće važnosti je da dijete ima adekvatnu njegu, kako roditelja tako i stručnu (zdravstvenu) i kvalitetnu ishranu. Ovaj senzitivni period, dijelom je predodređen našom biologijom, no sa druge strane od velike je važnosti i okolinski uticaj tj. kako se sa djetetom u toj dobi postupa, dobija li odgovarajuću stimulaciju i bivaju li njegove potrebe zadovoljene. U zavisnosti od ranih iskustava, stvaraće se i rani temelji od kojih će zavisiti dječje ponašanje, njegova ličnost, opšte zdravlje i emocionalni razvoj. Treba imati na umu da u prve tri godine djeca vrlo brzo uče što ostavlja implikacije za odrasle koji okružuju dijete: od njihovog pravovremenog odgovaranja kroz podršku i stimulisanje zavisiće i daljnji dječji razvoj.
Dječji razvoj se može posmatrati kroz razvojne oblasti i to su: kognitivni razvoj, motorni razvoj, govorno-jezički razvoj, socio-emocionalni razvoj i vještine brige o sebi. Kada se prate pokazatelji razvoja obično se koriste izrazi tipičnosti i atipičnosti. Tipičan razvoj podrazumijeva istovremeno nadopunjavanje svih pet oblasti. Kod atipičnog razvoja postoji određeni vid disharmonizovanosti između razvojnih oblasti, pa se tako dešava da npr. dijete kod kojeg postoji problem u razvoju motorike može imati problem/kaskanje u razvoju govora ili dijete koje ima problem sa razvojem govora ima i evidentna odstupanja u socio-emocionalnom razvoju. Ovo govori u prilog o uzajamnoj povezanosti razvojnih oblasti, te važnosti njegovanja cjelovitog pristupa prilikom opservacije i ispitivanja razvoja jednog djeteta.
Kognitivni razvoj obuhvata kategorije intelekta, pamćenja i rasuđivanja. Kroz ovaj razvoj razvijaju se sposobnosti učenja, razmišljanja, snalaženja, rješavanja problema i adaptacije. Izdavaja se i funkcija pažnje zahvaljujući kojoj dijete može da se usmjerava na različite aktivnosti, od neke prostije poput situacije susreta sa nečim novim kada skreće pogled u pravcu dešavanja, pa do onih aktivnosti koje se javljaju u školskom kontekstu.
Motorni razvoj se može podijeliti na razvoj fine i grube motorike. Fina motorika obuhvata lepezu malih pokreta koji uključuju ruke i prste; počinje refleksnim hvatom ubrzo nakon rođenja, potom stavljanjem prstiju u usta te na kraju hvatanjem objekta. U grubu motoriku se ubrajaju pokreti koji obuhvataju pomijeranje većih mišićnih grupa; mišići vrata, glave, ruku i nogu.
Govorno-jezički razvoj uključuje razvoj ekspresivnog i receptivnog rječnika, tj. vještina govora i pričanja, ali i razumijevanja onoga što se djetetu saopštava. Na uzrastu od dva mjeseca javlja se faza gukanja, a sa šest mjeseci obično je prisutna faza brbljanja. To su prvi pokušaji djeteta da oformi riječ. Komunikacija ne uključuje samo govor već takođe i korištenje zvukova, facijalne ekspresije i akcija kojima se dijete trudi da nam pošalje neku poruku ili signalizira svoju potrebu.
Socio-emocionalni razvoj se odnosi na sposobnosti uspostavljanja interakcija sa drugim bićima, te razumijevanje i ispoljavanje osjećanja. Dijete prvu interakciju uspostavlja sa majkom, te tada počinje razvoj privrženosti (eng. attachment), posebne vrste odnosa prilikom kojeg dijete ima potrebu za nježnošću, toplinom, sigurnim okruženjem te generalno osobom koja će pravovremeno da reaguje na njegove potrebe. Pravovremeno reagovanje na dječje potrebe, ispravno modelovanje emocionalnog ponašanja od strane odraslih, pokazivanje zainteresovanosti za dijete i pružanje podrške samo su neki bitni preduslovi za normativan socio-emocionalni razvoj.
Briga o sebi obuhvata različite vještine koje individua uči, te zahvaljujući njima može da se prilagodi okolini, stiče odgovornost i privikava se na svakodnevne aktivnosti. Prvih godina života, dijete je u potpunosti zavisno od odrasle osobe, kasnije kako prolazi kroz razvojne faze, stiče određeni vid autonomije. Usvajanje toalet navika, samostalno hranjenje, oblačenje, pospremanje i izvršavanje obaveza u domaćinstvu koje su u skladu sa razvojnim periodom predstavljaju primjere brige o sebi.
U slučaju sumnje na postojanje kašnjenja kod djeteta u domenu jedne ili više razvojnih oblasti, od velike je važnosti pravovremeno reagovati na način da se roditelji obrate stručnjacima (pedijatri, psiholozi, dječji psihijatri, defektolozi i logopedi) za dječji razvoj. kako bi se napravila procjena i eventualno predložio adekvatan tretman.
Aleksandar Golubović, master psihologije
Izvori:
Pištoljević, N. i Majušević, S. (2018). Priručnik za primjenu osnovnih naučnih taktika u radu sa djecom predškolskog uzrasta. EDUS
