Riječ maska u naš jezik stigla je iz romanskih jezika. Na francuskom označava krinku, obrazinu, larvu. Larva je, kao što znamo, jedan od oblika metamorfoze. U italijanskom mascaron – velika maska, groteskni lik.
Švajcarski naučnik K. Mojli smatra da riječ maska potiče od rijeci macabre što je prvobitno označavalo mrežu u koju su uvijali mrtve da se ne bi vratili.
Srpski srednjovjekovni izraz za maskiranog učesnika glasi licepohodnik. U Sremu se maske još nazivaju čuvuda, piše Trojanović.
Teatrologe, arhitekte, antopologe, psihologe, sociologe i mnoge naučnike zainteresovao je ovaj pojam.
Već na pećinskom slikarstvu uočavamo pojam maske koja predstavljaja likove životinja (čuvena je predstava „vrača-jelena“).
Neolitske figure predstavljaju maskirana stvorenja (maska totema ili plemenskih predstavnika). Čak i paleolitske skulpture, ma koliko bile minijaturne, bile su maskirane.
Svojim maskama posebno se ističe dogonska etnička grupa koja je poznata po mitologiji vezanoj za zvijezdu Sirijus, nevidljivu golim okom sa naše planete. Svrha njihovih maski jeste ritualno prevesti duše preminulih članova daleko od sela i povećati im ugled.
Maska i čovjekovo lice nalaze se u vječitom dualizmu boga Janusa.
Ako bismo ovaj fenomen posmatrali sa psihološkog aspeta u iskušenju smo da kažemo: osjećanje stida je počelo od lica. A pokriveno lice značilo je nešto što nadilazi ljude u pojedinačnosti.
Maska, šminka, sveštena kapa označavali su početak određivanja nekog ko je ulazio u dati oblik kao larva u lutku, piše Miodrag Pavlović.
Maska je taj neko ko ovlada čovjekom, dariva nadahnuće i ona komunicira sa kosmičkim silama jer sve drugo pod pogledom kosmosa je neprimijetno. Čovjek bez maske blag je i bez ličnosti. Glumac bez maske, bez „uloge“ ne vidi se na sceni. Sveštenik i kralj bez maske prelaze u aspekt profanosti.
Sve što je čovjek naučio od prirode vidi se na njegovim maskama i one su svojevrsno mišljenje čovjeka određenih zajednica o svijetu u kome živi.
Na našim prostorima maske uglavnom iznose životinjske atribute (kožne haljine sa izvrnutom dlakom napolje, jareći oblik, ogrtanje vučijom kožom). Ovo se naročito odnosi na jugoistočne dijelove Srbije.
MASKA U KNJIŽEVNOSTI
Gete u svome Putovanju po Italiji opisuje bogatstvo rimskih karnevala sa šarenilom u maskama. Sjetimo se komedije del arte koja je iznosila tipične predstavnike narodnih predanja.
LAICIZOVANA MASKA
Od sakralnog, one koju nose kralj, sveštenik, dolazi do glumca i počinje sve više da prima od ljudskog karaktera. Tako se pored jedne sveštene funkcije podijelila na laičke: vlast i umjetnost.
Posljednjih sedmica Evropa je postala epicentar zaraze koronavirusom. Danas nam maske služe kao zaštita. Medicinska maska danas znači da smo odgovorni prema sebi i drugima.
Zato, čuvajmo sebe i jedni druge!
Korištena literatura:
Maske i rituali u Srbiji, Vesna Marjanović
Poetika žrtvenog obreda, Miodrag Pavlović
Aleksandra Marilović
