Treći stručni tekst autora diplomiranog psihologa Aleksandra Golubovića nastao kroz projekat “Terapijski program rane intervencije” kojeg implementira Udruženje “Sunce” iz Dervente govori o “Multidisciplinarnim pristupima kod djece sa razvojnim kašnjenjima i razvojnim poremećajima”.
Udruženje roditelja djece i omladine sa posebnim potrebama i invalidnih osoba „Sunce“ Derventa, u partnerstvu sa Udruženjem za pomoć mentalno nedovoljno razvijenim licima Banja Luka, implementira projekat „Terapijski program rane intervencije“ kojim se želi ukazati na važnost rane intervencije kod djece kod koje postoje razvojna odstupanja ili određene poteškoće i ulogu porodice kao primarnog okruženja u kojem se najvećim dijelom odvija djetetov razvoj. S tim u vezi je još jedan u nizu tekstova, napisanih od strane mastera psihologije Aleksandra Golubovića, stručnog saradnika na projektu.
Projekat je finansiran od strane EU, a nastao je u okviru projekta „Bolja socijalna uključenost kroz osnaženu IRIS mrežu OCD“ kojeg provode LIR CD i ASB.
Multidisciplinarni pristup kod djece sa razvojnim kašnjenjima i razvojnim poremećajima
Dječji razvoj moguće je posmatrati kroz pet razvojnih oblasti i to su: kognitivni razvoj, motorni razvoj, govorno-jezički razvoj, socio-emocionalni razvoj i vještine brige o sebi. Kod neke djece, razvoj ovih pet oblasti biva disharmonizovan, tj. moguća je pojava razvojnih kašnjenja, ali i razvojnih poremećaja. Ova dva termina bitno je razlikovati s obzirom da označavaju stepen izraženosti određenog problema. Razvojna kašnjenja predstavljaju odstupanje u odnosu na normativ, tj. ukoliko kod djeteta postoji razvojno kašnjenje to znači da nije usvojilo određne razvojne vještine za koje se očekuju da do tog uzrasta budu usvojene, kao npr. u oblasti govora ili motorike. Razvojni poremećaji u odnosu na razvojna kašnjenja predstavljaju značajnija odstupanja od normativa u jednoj ili više razvojnih oblasti i stepen odstupanja biva izraženiji (npr. poremećaji iz domena autističnog spektra).
U slučaju potvrđenih teškoća u razvoju od velike važnosti je uključiti dijete u vid multidisciplinarnog praćenja i tretmana na što ranijem uzrastu. Za ovo postoji razlog s obzirom da istraživanja iz polja neurobiologije, dječjeg razvoja i rane edukacije potvrđuju da su rane godine vrijeme rapidnog rasta i razvoja. Tada postoje tzv. senzitivni ili kritični periodi tokom kojih stečena iskustva imaju poseban značaj za razvoj pojedinih sposobnosti, vještina i kompetencija (Fox i Rutter, 2010, prema Cvijetić, 2016).
Rana intervencija u djetinjstvu se definiše kao proces pružanja podrške i specijalizovanih usluga djeci kod koje postoje razvojna odstupanja od rođenja, pa do najčešće šeste godine, kao i porodici u kojoj dijete odrasta u svrhu postizanja optimalizacije razvoja, porodičnog sklada i uspješnog uključivanja u zajednicu (Validžić Požgaj, 2018). Program ranih intervencija obuhvata pružanje stručnih usluga djetetu u periodu od rođenja, pa najduže do sedme godine, iako je najbolji period za ovakav vid tretamana za dijete i njegovu porodicu onaj od 0 do 3 godine s obzirom na izraženu osjetljivost mozga i izražen potencijal za učenje.
Na ovom uzrastu efekti intervencija bivaju značajno izraženiji no što je to slučaj kada se sa programom počne na nekom kasnijem uzrastu. Cilj ovakvih intervencija jeste rano prepoznavanje poteškoća i pravovremen tretman kako bi se iste ograničile i umanjile. Nažalost, u našoj zemlji ne postoji jedinstven sistem rane intervencije koji je jasno definisan zakonskim okvirima i koji bi značajno pomogao roditeljima i djeci kod koje postoji potreba, već se usluge dobijaju kroz različite nivoe sistema zdravstvene zaštite ili preko različitih projektnih aktivnosti koje su često nedovoljnog roka trajanja i održivosti u odnosu na potrebe.
Roditelji djece kod koje se sumnja da postoje određene poteškoće i odstupanja, susretaće se sa stručnjacima različitih profila poput pedijatara, psihologa, dječjih psihijatara, logopeda, defektologa, specijalnih pedagoga, te svako od njih može da ima veću ili manju ulogu prilikom praćenja i tretmana djece sa određenim poteškoćama. U početku veoma je bitno da se procijeni djetetov psihomotorni razvoj, te da se uvidi u kojoj razvojnoj oblasti (razvojnim oblastima) postoji odstupanje.
Prilikom procjene ovog razvoja, pored tehnika kao što su intervju sa roditeljima (starateljima) i posmatranje djeteta u njegovom prirodnom okruženju (npr. tokom igre), koriste se i one objektivne metode poput testova i ček lista kako bi se djetetove vještine koje trenutno ima uporedile sa očekivanim normativima za uzrast. Na ovaj način, moguće je jasno identifikovati odstupanja, te na taj način planirati tretman koji će biti u najboljem interesu djeteta.
Aleksandar Golubović, master psihologije
LITERATURA:
Cvijetić, M. (2016). Značaj rane intervencije u tretmanu teškoća u intelektualnom razvoju. Beogradska defektološka škola, 22(2), 61-78.
Validžić Požgaj, A. (2018). Rana intervencija usmjerena na obitelj: Kako ju vide stručnjaci, a kako roditelji [Specijalistički rad, Sveučilište u Zagrebu]. Edukacijsko-rehabilitacijski fakultet – Digitalni repozitorij. https://urn.nsk.hr/urn:nbn:hr:158:523601
